Cathelijne Broers heeft ‘nog nooit zo veel scenario’s geschreven die twee dagen later door de versnipperaar konden’. Ondanks alle onzekerheid staat voor haar vast: ‘We moeten out of the box denken.’
Vroeger voelde ze zich bevoorrecht als ze ’s ochtends vroeg of ’s avonds laat door een lege Hermitage of De Nieuwe Kerk liep. ‘Heerlijk vond ik dat. Die ruimte helemaal voor mij alleen’, zegt directeur Cathelijne Broers. Tijdens de lockdown was er echter niets meer aan. In de Hermitage leken de sieraden van de tentoonstelling Juwelen! hun glans te hebben verloren. ‘Die moeten schitteren en twinkelen, er hoort publiek bij’, licht ze telefonisch toe. ‘Maar alle leven was eruit. Ik vroeg me af: wanneer wordt dit weer een publiekshuis?’
Wat betekent de coronacrisis voor de programmering van De Nieuwe Kerk en de Hermitage?
‘In zowel De Nieuwe Kerk als de Hermitage hebben we de programmering omgegooid en dat is, denk ik, niet voor het laatst. De tentoonstelling Juwelen! hebben we kunnen verlengen tot in het najaar van 2020 omdat de sieraden op dit moment toch niet terug kunnen naar Rusland en we een goede relatie hebben met onze Russische collega’s. Ik ben erg blij dat we daarmee op 1 juni konden heropenen. In De Nieuwe Kerk is World Press Photo verlengd tot en met 29 november. Daardoor moesten we helaas wel een productie over mode en identiteit een jaar doorschuiven. Dat wordt een grote, meeslepende tentoonstelling in samenwerking met veel partners en voor verschillende doelgroepen. We hebben nog even bekeken of we hem anderhalvemeter-proof konden maken, maar dat was onbegonnen werk voor de geplande modeshows, muziek- en theatervoorstellingen. De productie kost meer dan twee miljoen euro, wat we tot half februari zouden moeten terugverdienen. Terwijl niemand weet wat het najaar zal brengen. Mijn enige opgave als directeur is om financieel zo licht mogelijk door de woelige baren te varen.’
‘Elk dipje vang je op uit je reserves’
Hoe ziet u de komende maanden?
‘Ik denk dat ik de afgelopen maanden voor mijn instellingen nog nooit zoveel scenario’s heb gemaakt die ik binnen twee dagen weer door de shredder kon gooien. Er was telkens zo weinig duidelijkheid over de lockdown en de perspectieven voor de komende periode. Met de protocollen en het feit dat we twee ruime gebouwen hebben, zouden we in principe break even kunnen draaien met het aantal bezoekers, maar hoeveel bezoekers zullen komen weet ik niet. Er zijn geen buitenlandse toeristen. De museumbezoeker is gemiddeld wat ouder en zit dus in de corona-risicogroep. Durven zij wel of gaan ze eerst hun kleinkinderen zien? Ik ben wel positief hoor, maar of het genoeg is om de kosten te dekken? Laten we van het positieve scenario uitgaan, dan draaien we steady en gaan we niet dood, maar je bouwt ook niks op. Elk dipje vang je op uit je reserves.’
Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam krijgt geen subsidie en komt daarom niet in aanmerking voor steunmaatregelen van de overheid, uitgezonderd de NOW-regeling. Welke gevolgen heeft dat?
‘Bij de instellingen werken 47 fte. De NOW-regeling voor personeel pakt voor ons nadelig uit omdat sponsorgelden als omzet meetellen. We hebben inderdaad sponsorgeld ontvangen voor projecten in de toekomst, maar dat is niet bedoeld voor salarissen en gas, water en licht. Het komt erop neer dat we elke dag kosten hebben en we tweeëneenhalve maand elke dag niets verdienden. Dus we teren in op onze reserves, die we hebben opgebouwd omdat we ondernemers zijn en we onszelf moeten beschermen tegen risico’s.’
U zegt dat het eigen vermogen zich in deze crisis tegen beide musea keert?
‘Ja, dat is het zure aan deze situatie. Het huidige systeem geeft naar mijn mening perverse prikkels. De culturele sector wordt gestimuleerd eigen inkomsten te genereren, wat wij dus doen. Tegelijkertijd wordt gesubsidieerde instellingen gezegd geen groot eigen vermogen op te bouwen want dan ben je maar aan het oppotten. Als wij aankloppen bij een fonds krijgen we te horen: jullie hebben eigen geld. Maar als je ondernemerszin wilt stimuleren kun je de winst die iemand maakt niet zien als een luxe. Dat is je voorraad voor een strenge winter. Dat is wat ondernemen is. Wij zijn zelfredzaam, maar daarmee kom je in een rare situatie dat je de samenleving niks kost maar dat je ook niet in aanmerking komt voor steunmaatregelen. Ook gezonde ondernemingen moet je op tijd haarlemmerolie geven om te voorkomen dat ze later in nood komen.’
‘Het effect van de lockdown zal zich pas goed laten voelen in 2021’
Hoe zou het dan moeten?
‘Een noodfonds dat zich alleen richt op de culturele bakens die we ooit hebben aangemerkt als de basisinfrastructuur is niet toereikend voor het economisch effect van deze crisis. Het effect van de lockdown zal zich pas goed laten voelen in 2021, want we gaan nu met de heropening een tweede onzekere periode in. Het is geen gegeven dat het bezoek weer op het oude niveau komt en wie weet komt er een nieuwe lockdown. Er moeten natuurlijk noodverbanden worden gelegd zodat er niet onderdelen failliet gaan die nooit meer terugkomen. Dat mag niet gebeuren. Dat is de eerste hulp. En vervolgens, tja. Er zijn zo veel variabelen. Moeten we die anderhalvemetersamenleving in 2021 ook volhouden? Dat vraagt nogal wat van je programmering en bezoekersaantallen, daarvoor moeten we nieuwe businessmodellen uitdenken.
‘Het idee van de kunstraad voor een ‘bank’ is alleen al fantastisch omdat er buiten het systeem is gedacht. Dat is wat we nu met z’n allen moeten doen. Het idee is ook gericht op investeren in de toekomst. Daar zit precies mijn zorg. We teren in op onze reserves, tevens ons investeringsbudget. Op termijn maakt dat ons vleugellam.’
