Op de eerste dag dat theaters weer open mochten, met een maximum van dertig toeschouwers, stond acteur Hans Kesting op het podium van ITA. Hij kreeg lovende recensies in de media, maar volgens creatief directeur Wouter van Ransbeek was het een ‘bizarre ervaring’.
Het theater ligt vrijwel stil, maar ik ben drukker dan ooit’, verzucht Wouter van Ransbeek, creatief directeur van Internationaal Theater Amsterdam (ITA). Hij heeft even tijd voor een telefonisch interview, op weg van de ene naar de andere afspraak. Van Ransbeek vergelijkt de situatie met een theaterproductie waarvan het scenario steeds wisselt en zonder zicht op een première. ‘Je moet de hele tijd focus houden op zaken die steeds verschuiven zodra er weer nieuwe informatie is. Theater heeft een stip op de horizon nodig, maar die is er nu niet.’
‘Traditioneel vindt er weinig samenwerking plaats tussen theater en televisie’
Meteen na de intelligente lockdown kwam Van Ransbeek in actie. ‘Ik belde alle tv-redacties met de vraag of we konden samenwerken.’ Zo ontstond onder andere het idee voor Decamerone, een onlinevideoproject waarin acteurs van ITA en Het Nationale Theater elke dag een stuk voorlezen uit de veertiende-eeuwse tekst van de Italiaanse dichter Giovanni Boccaccio waarin een groep jonge mensen de pest in Florence ontvlucht. Deze coproductie met televisie – in dit geval met VPRO/Mondo – is voor Van Ransbeek echt een ontdekking van deze crisis. ‘Traditioneel vindt er weinig samenwerking plaats tussen theater en televisie. Er is bij omroepen vaak angst voor zowel de theatraliteit als voor de rust van theater, maar we hebben nu laten zien dat het heel goed kan werken.’ Voor ITA is het een goede manier om een breder publiek te bereiken: op 4 mei keken er een miljoen mensen naar het televisieprogramma Theater Na de Dam. ‘Toen we het eerste gesprek daarover voerden, zei de NOS nog dat Shakespeare op tv niet zou werken. We deden het toch en het bleek een succes!’
‘Als het zo doorgaat, zijn we in oktober door onze reserves heen’
Van Ransbeek wil niet al te jubelend overkomen. De zaken die ITA nu online en op televisie laat zien, zijn belangrijk, ook als symbool van vitaliteit. Maar ze moeten niet verhullen hoe diep de crisis is. ‘Onze vaste lasten zijn heel hoog, met onder meer de huur van de schouwburg en tweehonderd mensen in vaste dienst. Onze eigen inkomsten bedragen 40 procent. Als het zo doorgaat, zijn we in oktober door onze reserves heen.’
Een Amsterdamse Bank voor Behoud van Kunst en Cultuur vindt Van Ransbeek een goed idee, maar over geld lenen is hij dubbel. ‘Het is fantastisch om een organisatie met een lening overeind te houden, maar je neemt daarmee wel een voorschot op de toekomst. Het zal uiteindelijk artistieke consequenties hebben, want ik zie weinig mogelijkheden om in de toekomst méér eigen inkomsteren te generen dan we al deden. Laten we daar dan ook meteen over nadenken.’
Première
In de schouwburg aan het Leidseplein is 1 juni, de dag dat de theaters weer open mochten, de eerst post-coronavoorstelling in première gegaan. ITA-acteur Hans Kesting speelt een maand lang de monoloog Wie heeft mijn vader vermoord (foto bovenaan). Van Ransbeek: ‘Het was een bizarre ervaring. Met een vrijwel lege zaal zie je dat theater het publiek echt nodig heeft. Energie in een zaal – al is het maar een lach – is zo belangrijk voor een acteur.’ Ook financieel zijn die dertig bezoekers problematisch: ‘We spelen deze monoloog de hele maand, maar hebben evenveel bezoekers als normaal op één avond.’
De komende tijd zal ITA langzaam opstarten en experimenteren. ‘Het voordeel is dat we een eigen ensemble hebben. Daardoor zijn we flexibel en kunnen we bijvoorbeeld oude stukken snel opvoeren.’ Zo kunnen regisseur en acteurs ervaren hoe het werkt met publiek en tegelijkertijd verder werken aan de geplande nieuwe producties. ‘Maar zoals premier Rutte al zei’, zegt Van Ransbeek tot slot, ‘we sturen op zicht’.
Internationale uitwisseling ligt op zijn gat
ITA zou van mei tot november continu op tournee zijn in het buitenland. Dat dit nu niet kan, is zowel artistiek als financieel een enorme aderlating, zegt Van Ransbeek. Het zal ook nog wel even duren eer er weer iets in het buitenland kan plaatsvinden en ITA haalt voorlopig ook geen acteurs naar Amsterdam. ‘Internationale uitwisseling zal moeite hebben vorm te krijgen. Alleen al omdat de situatie in elk land anders is en sommige instellingen zo kwetsbaar zijn, dat ze het niet zullen redden.’
